تالاب استیل آستارا

آستارا نامی است که روی شهری زیبا در غربی‌‌‌ترین نقطه استان گیلان قرار گرفته و جلوه‌‌های باشکوهی از طبیعت و فرهنگ قوم تالش را در خود نهفته دارد. طبیعت این منطقه از کشور بسیار متنوع و جالب بوده و از ترکیبی موزون از عناصر مختلف تشکیل شده است. در غرب آن گردنه زیبای حیران ( هوریان)، در شمال آن شهر همنام و زیبای آستارای جمهوری آذربایجان، در شرق آن دریای زیبای مازندران و در جنوب آن مناظر کم نظیر کوه‌‌‌های تالش و همچنین تالاب دیدنی استیل واقع شده‌اند.

از شهر آستارا که به سمت رشت حرکت می‌کنید به واسطه نزدیکی کوه و جنگل و دریا، انواع و اقسام مناظر منحصربفرد را خواهید دید. نخستین آنها تالاب کوچکی است که به واسطه موقعیت خاص خود محل تجمع پرندگان و جانوران مختلفی شده و یکی از اصلی‌‌‌ترین پایه‌‌های زیست‌بوم شمال گیلان شده است. کمی بعد از خروجی شهر آستارا و قبل از شهر لوندویل، این تالاب زیبا در قسمت راست جاده و دقیقاً چسبیده به جاده ترانزیتی ساحلی، واقع شده و از این لحاظ از شلوغی و آلودگی‌‌های آن بی‌نصیب نمانده است.

پیرامون این تالاب کوچک زیبا را خانه‌‌های روستایی و مزارع کشاورزی و شالیزار و یک هتل پنج ستاره احاطه کرده است. نزدیک تالاب که می‌شوید نخستین چیزی که نظر شما را جلب می‌کند، درختانی هستند که مانند شناگرانی در آب غوطه‌ورند. شاید این خصوصیت در کمتر تالاب و دریاچه‌ای از ایران دیده شده باشد. عمق کم آب و بلندی درختان باعث شده که شاهد ایجاد تالابی جنگلی باشید که می‌توان با قایق در زیر سایه درختان آن حرکت کرد.

عمده درختان تالاب را درخت توسکا تشکیل می‌دهد که زیبایی و سرسبزی خیره‌کننده دارد. طبق تحقیقات انجام شده، حدود ۲۵۰ گونه گیاهی در این تالاب به ثبت رسیده است که تعداد ۱۱ گونه آن اندمیک (بومی منطقه) محسوب می‌شوند. تقریباً تمامی گونه‌‌ها به دلایل مختلف از جمله فعالیت‌‌های کشاورزی، جاده‌سازی و ساختمان‌سازی، دخالت‌‌های شدید انسانی و ورود گونه‌‌های غیربومی در معرض تهدید هستند.

از جمله گیاهان غیربومی که تالاب را بشدت تهدید می‌کند گیاه آزولا است که به طور غیر کارشناسانه از خارج از کشور وارد شده و تقریباً بلای جان تالاب‌‌های کشور شده است. این گیاه کوچک و شناور، بسرعت در سطح آب رشد کرده و تمامی سطح آب را می‌پوشاند و مانع از رسیدن هوا و اکسیژن به موجودات داخل آب می‌شود. آزولا یکی از مهم‌‌ترین دلایل نابودی و خفگی تالاب‌‌های شمال کشور است.

نام محلی تالاب هستل به معنی آبگیر است و بنا بر شواهد موجود حدود یک قرن پیش جهت آبیاری و استفاده‌‌های کشاورزی ایجاد شده و به همین دلیل عمق کمی داشته و بشدت تابع شرایط جوی و اقلیمی است. راه دسترسی عمومی به تالاب و قسمت‌‌های اصلی آن تقریباً کم است و اطراف تالاب با حصاری از خانه‌‌ها و کارخانه‌‌ها و مزارع شخصی و مشاعات هتل آسپیناس پر شده است.

کمی گیج می‌شوید اگر فکر کنید که چگونه می‌شود در کنار تالابی با این همه زیبایی و تنوع، کارخانه‌‌ها و کارگاه‌‌های صنعتی از جمله کارخانه آسفالت‌سازی دایر شده باشد. بعد از درختان توسکای شناور در آب که بسیاری از آنها نیز به دلایل مختلف خشک شده‌اند، نکته جالب دیگری که جلب توجه می‌کند، حضور دسته‌‌های بزرگ پرندگان بویژه قره‌قاز یا باکلان‌‌های سیاه و بزرگی است که روی درختان و درختچه‌‌های تالاب لانه ساخته‌اند و البته عده‌ای نیز معتقدند که حضور پر تعداد این پرندگان و فضولات آنها باعث خشک شدن برخی درختان تالاب شده است.

همچنین این تالاب طبیعی جایگاه پرندگان کمیابی است که برای زاد و ولد از نقاط شمالی جهان به این منطقه مهاجرت می‌کنند که مهم‌‌‌ترین آن چینگیر نوک‌سرخ است. به گفته مسئولان محیط زیست منطقه سالیانه بیش از یکصد هزار پرنده مهاجر به طور موقتی در این تالاب کوچک سکنی می‌کنند. بعد از پرندگان، حضور ماهی‌‌های مختلف از جمله کپور و اردک ماهی و آبزیان دیگری چون مار و لاک‌پشت و سمور، اهمیت اکولوژیکی این تالاب را افزایش داده است و همین عوامل باعث شده که این منطقه توسط سازمان حفاظت محیط زیست به منطقه شکار ممنوع مبدل شود.

این تالاب از شمال به روستای غلام محله و شالیزار‌‌های روستای عباس آباد، از جنوب به روستای دربند و از شرق به جاده آستارا به تالش و از غرب به دامنه‌‌های کوه استیل آستارا منتهی می‌شود و مساحت متوسط آن حدود ۱۳۸ هکتار است که تنها حدود ۴۸ هکتار آن دارای آب دائمی است. تالاب استیل در کنار مناطق دیگری چون ساحل گیسوم، تالاب انزلی، ماسوله و تالاب امیرکلایه لاهیجان به عنوان یکی از مناطق نمونه‌ گردشگری استان گیلان انتخاب شده است.

با وجود نزدیکی به بزرگراه ساحلی شمال و همچنین هتل پنج ستاره اسپیناس، توسعه گردشگری در این تالاب چندان جدی گرفته نشده است. توسعه گردشگری به معنی هجوم بی‌برنامه و بدون مدیریت گردشگران نیست و می‌بایست طرح‌‌های توسعه پایدار و گردشگری متناسب با ظرفیت‌‌های تالاب مدنظر گرفته شود و قسمت اصلی تالاب که محل زندگی و حیات جانوران و جوجه آوری پرندگان است به زون امن و حفاظتی تالاب مبدل شود و در مناطق دیگر آن پارک‌‌های تفرجی با نشانه‌‌ها و آموزش‌‌های فرهنگی و زیست محیطی ایجاد شود.

امکانات گردشگری موجود تنها یک پارک کوچک در ضلع شمالی تالاب است که توسط سازمان حفاظت محیط زیست ساخته شده و نیمه کاره مانده است. همچنین گفته شده که قایق‌‌هایی نیز توسط مدیریت هتل اسپیناس جهت این امر تهیه شده است که می‌بایست با مجوز مسئولان مربوط یا مدیریت ماموران حفاظتی باشد.

اگر کمی تیزبین و نکته‌سنج باشید، زیبایی‌‌های طبیعت تالاب را بسیار بیشتر و بهتر خواهید دید. شلوغی و سرو صدای قورباغه‌ها، بازی و شیطنت سنجاقک‌ها، کمین کردن و فرصت‌طلبی سمورها، ریشه‌‌های شناور گیاهان و شنای زیبای مار‌‌های آبی، کنجکاوی و ترس لاک‌پشت‌‌ها و صد‌‌ها و صد‌‌ها نکته ریز دیگر می‌توانند جهت عکاسان حرفه‌ای و آماتور سوژه‌‌های جالبی باشند.

اگر مایل به آموزش اصول پرنده نگری و به اصطلاح Bird Watching یا مدیر یک گروه اکوتوریستی علمی هستید، حضور در تالاب استیل و خصوصاً ورود از در کارخانه آسفالت‌سازی آن!! می‌تواند بسیار مفید و پر فایده باشد. آرزویمان این است که روزی بیاید که در حوزه طبیعت و گردشگری هر چیزی سر جای خودش بنشیند.